Chắc chắn giờ đây, Bà Hillary Clinton đã được các cố vấn của mình, nhất là “tiên tri” Podesta, rỉ tai cho biết lý do chính đưa bà đến thất bại thảm thương vào ngày 7 tháng Mười Một vừa qua. Nhưng theo Terry Mattingly, một trong những lý do ấy rất có thể là: điều Bill Clinton biết, nhưng Hillary Clinton lại không chịu học hỏi.

Theo Mattingly, điều ấy có liên quan đến giai cấp công nhân, đội tiền phong của cách mạng xã hội chủ nghĩa! Theo ký giả này, nếu ai theo dõi sự nghiệp của Bill Clinton trong nhiều thập niên qua, thì hẳn thấy có lúc những người Dân Chủ ở Miền Nam và Trung Tây coi ông là tương lai của Đảng, một người ôn hòa (centrist) hiểu rõ các quan ngại của người Dân Chủ thuộc giai cấp công nhân và cả những người bảo thủ về luân lý của Đảng nữa.

Dù sao, lúc ở Arkansas, ông sẵn sàng thỏa hiệp và tìm kiếm một loại chủ trương ôn hòa về phá thai. Cả Al Gore cũng thế, lúc còn ở Tennessee, vị thượng nghị sĩ này được ủng hộ tới hơn 80 phần trăm của tổ chức National Right to Life!

Nhưng rồi, luôn có chuyện mè nheo, ngay trước cả lúc chuyện tình lăng nhăng của Bill được cả nước cùng biết. Tên nàng là Hillary Clinton và ai cũng biết nàng xuất thân từ Wellesley College của thập niên 1960, một Cao Đẳng với phương châm chuẩn bị phụ nữ cho “… các cuộc tranh chấp lớn, các cuộc cải tổ vĩ đại về đời sống xã hội”.

Thành thử, khi đụng tới các vấn đề giai cấp, văn hóa và cả luân lý nữa, thì luôn có Bill Clinton một bên và bên kia Hillary Rodham Clinton. Điều này dẫn ta tới một bản tin chính của tờ Washington Post, tựa là "The Clintons were undone by the middle-American voters they once knew so well" (Gia đình Clinton đã bị các cử tri trung lưu của Mỹ, những người họ biết rất rõ, hạ bệ).

Ký giả viết bài trên là David Maraniss, người từng viết "First In His Class: The Biography of Bill Clinton" (Đứng Đầu Thế Hệ Mình: Tiểu Sử Bill Clinton).

Nguyên văn lời Maraniss: “Ít người Mỹ nào biết rõ các cử tri đã bác bỏ Hillary Clinton hơn chính chồng bà. Ông đã lớn lên giữa họ, rồi nghiên cứu họ một cách hết sức tường tận trong suốt sự nghiệp chính trị của mình.

"Nhưng nay, với ý niệm triều đại đã bay theo gió, một giải thích về cuộc hạ bệ chính trị gia đình Clinton đầy ngỡ ngàng rất có thể là: tầm cỡ họ tự tách khỏi mẫn cảm trung lưu Hoa Kỳ để bước vào lãnh địa của giai cấp ưu tú duyên hải, khỏi McDonald để bước vào chủ nghĩa chay trường (veganism), nói theo kiểu nói biểu tượng, làm cho Hillary khó có thể lấp hố phân cách xã hội”.

Ông viết thêm: “Bill Clinton lớn lên tại Arkansas, vùng quê phía tây nam. Mẹ ông gọi ông là Bubba và coi ông như Elvis của bà. Hàng xóm của họ phần lớn là người da trắng, ít tiền bạc hoặc áo quần, và luôn cảm thấy mình xa lạ đối với các biến đổi về xã hội và kinh tế đang diễn ra rầm rộ khắp thế giới bên ngoài và đang xông tới họ.

“Cũng những công dân này sau đó đã giáng cho chàng tuổi trẻ trâng tráo Bill Clinton một cú thất bại choáng váng ngay từ rất sớm, ném chàng và vợ chàng, Hillary, ra khỏi dinh thống đốc Arkansas vào năm 1980 chỉ sau một nhiệm kỳ 2 năm duy nhất. Họ nghĩ chàng này quá thuộc giai cấp ưu tú, vợ chàng không phải là một người trong số họ, nhưng là một nhà duy nữ độc lập đến nỗi không thèm lấy cả tên họ của chồng, và các chính sách của chàng làm ngơ các cuộc đấu tranh hàng ngày của họ. Điều làm họ tức giận là sắc thuế tiểu bang đánh lên bảng số xe tính theo trọng lượng chứ không theo giá xe, khiến cho nông dân với chiếc xe tải nặng nề, cũ kỹ phải đóng thuế nhiều hơn cậu ấm thành phố phè phỡn trên chiếc Porsche thời thượng”.

Địch thủ của Bill là Frank White lợi dụng điểm yếu ấy đã quật ngã chàng bằng cùng một chiến thuật như Donald Trump sử dụng 36 năm sau chống lại Hillary: đem tiểu bang trở lại những ngày huy hoàng cũ!

Thất bại trên dạy họ rất nhiều. Maraniss viết tiếp: “Trong bốn nhiệm kỳ Bill làm thống đốc sau khi nắm quyền trở lại vào năm 1982, ông và vợ ông không ngừng cố gắng hình dung cách làm thế nào giữ được quyền hành dù cả nước đang càng ngày càng hướng về phía bảo thủ của thời đại Reagan. Điều trở thành chủ yếu đối với chiến dịch tranh cử tổng thống thành công năm 1992 của ông là ông đã dựa vào các nghiên cứu rất quan trọng của nhà thăm dò Stan Greenberg về những người Dân Chủ ủng hộ Reagan ở Quận Macomb, Michigan, tức khu ngoại ô cổ xanh phía bắc Detroit phần lớn gồm các người da trắng cảm thấy mình dật dờ trước cái biến đổi văn hóa ở Hoa Kỳ và lao đao trước sự sa sút công ăn việc làm của ngành chế tạo. Tại đó và trong các khu vực tương tự, Clinton biết phải sử dụng nhân cách Bubba xưa của ông cộng với tập chú khôn nguôi vào kinh tế để đẩy mạnh nghị trình chiến thắng của mình.

“Ông sử dụng khả năng ấy một lần nữa tại Tòa Bạch Ốc để duy trì nối kết với giai cấp công nhân da trắng của mình, trong số nhiều cách khác, bằng cách chống đối hôn nhân đồng tính và ủng hộ cuộc cải tổ hệ thống an sinh bị nhiều người hiểu lầm coi là chủ yếu nhằm giúp các nhóm thiểu số nghèo.

“Hai thập niên sau, khi Hillary cố gắng giành lại huyền thoại Clinton, thì mọi sự đã thay đổi. Cả nước lẫn ứng cử viên. Bà không hề là Bubba, nhưng có lẽ cả ông ta nữa, cũng không còn là Bubba. Lúc được Đảng Dân Chủ đề cử, bà có nhiều kinh nghiệm hơn bất cứ ứng cử viên nào thời hiện đại, nhưng bà cũng có từng ấy túi nặng. Bà bị điều tra bởi một công tố viên đặc biệt, bị triệu một mình ra trước một đại bồi thẩm đoàn liên bang, bị cật vấn suốt 11 tiếng đồng hồ bởi một ủy ban quốc hội thù nghịch và bị FBI điều tra. Bà là một nhân vật có tiếng trong nền văn hóa Mỹ đến nỗi tên riêng mà thôi cũng đủ rồi. Hillary. Những tên riêng độc đáo thường gợi lên những bản sắc độc đáo, nhưng trường hợp bà thì không phải thế. Bất kể mọi điều bà làm và là, hay có lẽ vì nó, bản sắc bà mãi mãi vẫn không độc đáo cho bằng là kính vạn hoa (kaleidoscopic) liên tiếp thay đổi giữa mờ mờ ảo ảo và trong sáng rõ ràng”.

Về thất bại của Hillary Clinton, Maraniss viết: “Kết quả này, ngay tức khắc, thật vô cùng khó hiểu đối với gia đình Clinton, ấy thế nhưng nó không làm Bill hoàn toàn ngạc nhiên. Dọc dài theo chiến dịch tranh cử, ông đã nhìn thấy nhiều dấu hiệu. Ông biết người ta đang dồn phiếu cho Trump và cả những người, trong kỳ tranh cử sơ khởi, đã bỏ phiếu không phải cho vợ ông mà cho Bernie Sanders. Ông thấy sự tức giận và các cảm quan thiếu nối kết, nhưng ông không biết làm cách nào ông hay chiến dịch của vợ ông, có thể nối kết nó một cách hữu hiệu mà không cần dùng đến việc mị dân hay chủ nghĩa dân túy sai lầm, điều mà Hillary không hề thành thạo dù có muốn sử dụng”.