Trong niềm hân hoan mừng lễ các thánh nam nữ, mỗi kitô hữu chúng ta được mời gọi dâng lời tạ ơn Thiên Chúa đã thực hiện những điều kỳ diệu nơi đời sống các ngài, đồng thời “tìm cách” làm sao để tăng thêm lòng yêu mến, tôn kính “người của Chúa”, nhất là khiêm tốn chạy đến cậy nhờ sự bầu cử của các tôi tớ nay đang vui hưởng hạnh phúc đời đời trước toà uy linh Thiên Chúa.
1. Vấn đề tôn kính ảnh tượng.
Giáo hội Công giáo dạy các tín hữu dùng ảnh tượng như phương tiện hữu ích, trung gian tượng trưng để nâng lòng lên tới Thiên Chúa, Đức Mẹ và các Thánh. Việc tạo chân dung và hình ảnh của Chúa Giêsu, Đức Mẹ và các Thánh để tôn kính trong Nhà Thờ, Nhà Nguyện hay ở tư gia là điều chính đáng được phép làm.
Ảnh tượng chỉ giúp con người dễ nhận biết để hướng tâm hồn lên tới Chúa, Đức Mẹ và các Thánh mà các ảnh tượng kia là biểu tượng hay vật xúc tác thiêng liêng chứ không phải là hiện thân của Chúa, của Đức Mẹ và các Thánh. Vì thế Chúa Kitô, Ngôi Lời Nhập Thể - dù Người có thân xác, hình hài như mọi người chúng ta, nhưng tượng Chúa chiụ nạn trên thánh giá, hay hình ảnh Chúa Hài Nhi nằm trong máng cỏ, cũng chỉ là những biểu tượng giúp ta nhớ đến Chúa Kitô đích thực đang ngự bên hữu Chúa Cha ở trên trời, và hiện diện bí tích thực sự trong Phép Thánh Thể nơi trần gian.
Giáo lý của Giáo Hội Công giáo viết: “Vì Ngôi Lời đã hoá thành nhục thể khi mặc lấy nhân tính và có thân xác giới hạn rõ ràng, cho nên, khuôn mặt loài người của Chúa có thể được vẽ ra theo trí năng con người có thể hình dung ra được. Liên quan đến việc này, trong khoá họp thứ 6 của Công Đồng đại kết tại Nicea năm 787, Giáo Hội đã nhìn nhận việc hoạ lại hình dung của Chúa Giêsu trong các ảnh tượng thánh là điều chính đáng” (x. GLCG, số 476).
Cũng vậy, đối với Đức Mẹ, và các Thánh nam nữ, hình ảnh của các ngài mà người ta đúc nặn hay tô vẽ mỹ thuật đến đâu thì cũng chỉ là biểu tượng giúp đánh động niềm tin và lòng yêu mến, tôn kính và biết ơn của ta đối với Mẹ và các Thánh đang vui hưởng Thánh Nhan Chúa trên Thiên đàng, chứ không hề hiện diện thực sự nơi các ảnh tượng đó, dù được làm bằng vàng, bạc, gỗ quý hay đá kim cương, cẩm thạch và trưng bày ở bất cứ nơi linh thiêng nào trên thế giới và trong Giáo Hội.
Tóm lại, người kitô hữu chúng ta phải tôn thờ một Thiên Chúa, tôn kính Đức Mẹ và các Thánh mà ta không nhìn thấy bằng giác quan chứ không được thờ lạy hay tôn kính các ảnh tượng kia như chính hiện thân của Chúa, Đức Mẹ và các Thánh.
2. Tại sao tôn kính các thánh?
Dựa vào giáo huấn của Giáo hội, chúng ta có thể khẳng định việc tôn kính các thánh là điều rất hợp lý. Giáo hội dạy, chỉ có duy mình Thiên Chúa là đáng được tôn thờ: Tôn thờ là hành động thờ lạy và yêu mến cao nhất chỉ dành cho một mình Thiên Chúa là Đấng Tạo Hóa toàn năng mà thôi. Mọi tạo vật phải tôn thờ một mình Thiên Chúa mà thôi còn từ thiên thần, Đức Mẹ đến mọi thụ tạo trong con cái loài người chỉ được tôn kính, cho dù đã được Giáo hội cất nhắc lên bậc đáng kính. Các thánh mọi thời đại được Giáo hội tôn kính như những vĩ nhân vì đã có những đóng góp đáng kể đối với đời sống Giáo hội. Giáo hội dành cho các vị từng bậc lễ theo những ngày lễ trong năm phụng vụ. Công đồng Tridentino ra định tín: “Giáo hội có thói quen dâng thánh lễ để tôn kính và tưởng niệm các thánh. Nhưng Giáo hội cũng dạy rằng, chúng ta dâng lễ vật là dâng lên Thiên Chúa là Đấng ngự trị trên chư thánh, chứ không dâng cho chư thánh. Chính vì thế vị linh mục không nói: Lạy thánh Phêrô! Lạy thánh Phaolô! Con dâng ngài lễ vật này, nhưng là tạ ơn Thiên Chúa vì chiến thắng của họ và cầu xin họ che chở, để khi chúng ta kính nhớ các ngài ở dưới đất, các ngài cầu bầu cho chúng ta ở trên trời” (DS 1744, Dz 941).
Cũng trong ý hướng này, Giáo lý mới của Giáo hội dạy: “Chúng ta kính nhớ các thánh trên trời không chỉ vì gương lành các ngài mà thôi, nhưng đúng hơn, để sự hiệp nhất của toàn thể Hội thánh trong Thánh Thần được thêm bền vững nhờ thực hành đức ái huynh đệ (x. Ep 4, 1-6). Thật vậy, cũng như mối hiệp thông giữa các kitô hữu còn sống trên dương thế đưa chúng ta tới gần Chúa Kitô hơn, thì sự liên kết với các thánh cũng hiệp nhất chúng ta với Người là Đầu và là Nguồn ban phát mọi ân sủng và sự sống của chính Dân Thiên Chúa” (LG 50) (x. Giáo lý số 957). Thánh Policap cũng chú giải về việc tôn kính các thánh tử đạo khi viết: “Chúng ta tôn thờ Đức Kitô vì Người là Con Thiên Chúa. Còn chúng ta tôn kính các vị tử đạo vì các ngài là những môn đệ và những người noi gương Chúa; điều này thật chính đáng, vì các ngài đã hết lòng với Vua và Thầy của mình; ước gì chúng ta được là bạn đồng hành và đồng môn với các ngài” (x. Thánh Pôlicáp, hạnh thánh tử đạo 17).
Trong mọi loài thụ tạo, nổi bật nhất là Đức Maria, Mẹ thật xứng đáng được chúng ta tôn vinh cũng như tôn kính hầu có thể học hỏi về các nhân đức thánh thiện của Người, đặc biệt là đức vâng lời của Người đối với Thiên Chúa.
3. Lý do việc đặt tên thánh.
Khi lãnh nhận bí tích Thánh tẩy, mỗi tín hữu được nhận một tên thánh để được gia nhập số công dân của Giáo hội, vị đó được gọi là vị bổn mạng. Đối với người Kitô hữu thì điều đó là bình thường, nhưng vấn đề đặt ra ở đây là tại sao lại đặt tên thánh?
Trong cuốn Điển ngữ đức tin công giáo của Linh mục Hồng Phúc liệt kê các nghĩa của từ “Bổn mạng”. Nghĩa thứ nhất: là vị thánh được chọn, với phép toà thánh để bầu cử cho một quốc gia, một thành phố, một địa phương nào đó. Nghĩa thứ 2: Vị thánh đó được sùng kính, được người rửa tội chọn làm bảo trợ cho mình.
Như vậy việc tín hữu nhận một tên thánh nhằm hai mục đích: thứ nhất, để người đó bắt chước gương sáng thánh bổn mạng mà sống cuộc đời đạo đức thánh thiện; thứ hai, để tín hữu đó được phù trợ nhờ lời cầu bầu của thánh bổn mạng.
Nhạc sĩ Nguyễn Duy đã đặt bài hát rất ý nghĩa về việc noi gương các thánh: chính Chúa thương ban vị thánh để cho chúng con ngày đêm hằng dõi bước theo hầu mong về chốn thiên đường. Vì mặc dù đã được rửa tội, được trở nên thành phần mới trong Giáo hội, được làm tân công dân của Nước Trời thì cũng cần phải chọn cho mình một vị thánh bảo trợ đời sống nhờ đó giúp thắng vượt những trở ngại của cuộc đời mình hầu đi trọn con đường theo Chúa tới đỉnh Calvê.
Các gia đình công giáo làm như mẹ Giáo hội dạy: “Cần phải dành cho người chịu phép rửa tội một tên thánh: Cha mẹ, những người đỡ đầu và linh mục chính xứ phải lo sao đừng để cho đặt những tên xa lạ với tinh thần Kitô giáo (Giáo luật, k. 855). Vị thánh đó sẽ là đấng bầu cử và mẫu gương soi cho họ suốt đời vì cho dù được thay đổi tình trạng phải hư mất đời đời do ơn của Bí tích Rửa tội đem lại nhưng bao lâu còn sống đời sống ở trần gian này thì mỗi người cần phải chiến đấu nhiều với những lôi cuốn của ba thù. Mỗi người cần phải cố gắng hết mình cùng với ơn Chúa để vượt qua những cản trở từ nhiều phía mới mong thoát khỏi tình trạng tội lỗi mà tổ tông Adam để lại cho tất cả mọi con cháu của mình cho tới tận thế.
Tuy nhiên, ngoài vị thánh mà cha mẹ đã nhận cho khi lãnh nhận bí tích rửa tội, mỗi người cũng có thể nhận thêm một vị thánh khác nữa, điều này thường thấy nơi các chủng viện hay trong các dòng tu.
Tóm lại:
Kitô hữu không tôn thờ, tôn kính ảnh tượng như chính Thiên Chúa, Đức Mẹ và các Thánh hiện diện trong các ảnh tượng đó. Làm khác giáo huấn đó thì bị cấm vì đó là hình thức thờ ngẫu tượng hay thờ ảnh tượng, nghịch với đức tin. Các ảnh tượng chỉ là các phụ tích hay á bí tích nhắc nhở chúng ta nhớ đến để yêu mến tôn thờ Chúa và tôn kính Đức Mẹ và các Thánh đang ở trên trời mà thôi. Dầu vậy, chúng ta cũng phải dành cho các Á bí tích này một sự kính trọng đúng mức.
Tôn kính các thánh là điều phải lẽ, ích lợi cho đời sống chúng ta. Tôn kính các vị thánh và biết cầu xin để được các ngài bầu cử cho trước nhan Thiên Chúa. Mỗi khi gặp khó khăn trong cuộc sống, chúng ta từng tìm đến cậy nhờ sự bầu cử của Đức Maria, thánh cả Giuse, thánh Antôn, thánh Martinô… vì lời cầu bầu của các thánh có “uy tín” trước mặt Thiên Chúa.
Chọn vị thánh bảo trợ để ngài phù giúp, để học đòi bắt chước các nhân đức của ngài cũng là điều đáng khích lệ. Việc nhận Tên Thánh nhằm tới việc để cho người đó noi gương, bắt chước nhân đức thánh thiện của Thánh cũng là lời mời gọi nên Thánh đang khi chúng ta còn sống trên trần gian này.
Ngoài ra đây là cách thể hiện sự hiệp thông thiêng liêng giữa các Thánh và chúng ta. Qua đó cũng thể hiện ao ước mai ngày được hợp đoàn với các Thánh trên trời.
1. Vấn đề tôn kính ảnh tượng.
Giáo hội Công giáo dạy các tín hữu dùng ảnh tượng như phương tiện hữu ích, trung gian tượng trưng để nâng lòng lên tới Thiên Chúa, Đức Mẹ và các Thánh. Việc tạo chân dung và hình ảnh của Chúa Giêsu, Đức Mẹ và các Thánh để tôn kính trong Nhà Thờ, Nhà Nguyện hay ở tư gia là điều chính đáng được phép làm.
Ảnh tượng chỉ giúp con người dễ nhận biết để hướng tâm hồn lên tới Chúa, Đức Mẹ và các Thánh mà các ảnh tượng kia là biểu tượng hay vật xúc tác thiêng liêng chứ không phải là hiện thân của Chúa, của Đức Mẹ và các Thánh. Vì thế Chúa Kitô, Ngôi Lời Nhập Thể - dù Người có thân xác, hình hài như mọi người chúng ta, nhưng tượng Chúa chiụ nạn trên thánh giá, hay hình ảnh Chúa Hài Nhi nằm trong máng cỏ, cũng chỉ là những biểu tượng giúp ta nhớ đến Chúa Kitô đích thực đang ngự bên hữu Chúa Cha ở trên trời, và hiện diện bí tích thực sự trong Phép Thánh Thể nơi trần gian.
Giáo lý của Giáo Hội Công giáo viết: “Vì Ngôi Lời đã hoá thành nhục thể khi mặc lấy nhân tính và có thân xác giới hạn rõ ràng, cho nên, khuôn mặt loài người của Chúa có thể được vẽ ra theo trí năng con người có thể hình dung ra được. Liên quan đến việc này, trong khoá họp thứ 6 của Công Đồng đại kết tại Nicea năm 787, Giáo Hội đã nhìn nhận việc hoạ lại hình dung của Chúa Giêsu trong các ảnh tượng thánh là điều chính đáng” (x. GLCG, số 476).
Cũng vậy, đối với Đức Mẹ, và các Thánh nam nữ, hình ảnh của các ngài mà người ta đúc nặn hay tô vẽ mỹ thuật đến đâu thì cũng chỉ là biểu tượng giúp đánh động niềm tin và lòng yêu mến, tôn kính và biết ơn của ta đối với Mẹ và các Thánh đang vui hưởng Thánh Nhan Chúa trên Thiên đàng, chứ không hề hiện diện thực sự nơi các ảnh tượng đó, dù được làm bằng vàng, bạc, gỗ quý hay đá kim cương, cẩm thạch và trưng bày ở bất cứ nơi linh thiêng nào trên thế giới và trong Giáo Hội.
Tóm lại, người kitô hữu chúng ta phải tôn thờ một Thiên Chúa, tôn kính Đức Mẹ và các Thánh mà ta không nhìn thấy bằng giác quan chứ không được thờ lạy hay tôn kính các ảnh tượng kia như chính hiện thân của Chúa, Đức Mẹ và các Thánh.
2. Tại sao tôn kính các thánh?
Dựa vào giáo huấn của Giáo hội, chúng ta có thể khẳng định việc tôn kính các thánh là điều rất hợp lý. Giáo hội dạy, chỉ có duy mình Thiên Chúa là đáng được tôn thờ: Tôn thờ là hành động thờ lạy và yêu mến cao nhất chỉ dành cho một mình Thiên Chúa là Đấng Tạo Hóa toàn năng mà thôi. Mọi tạo vật phải tôn thờ một mình Thiên Chúa mà thôi còn từ thiên thần, Đức Mẹ đến mọi thụ tạo trong con cái loài người chỉ được tôn kính, cho dù đã được Giáo hội cất nhắc lên bậc đáng kính. Các thánh mọi thời đại được Giáo hội tôn kính như những vĩ nhân vì đã có những đóng góp đáng kể đối với đời sống Giáo hội. Giáo hội dành cho các vị từng bậc lễ theo những ngày lễ trong năm phụng vụ. Công đồng Tridentino ra định tín: “Giáo hội có thói quen dâng thánh lễ để tôn kính và tưởng niệm các thánh. Nhưng Giáo hội cũng dạy rằng, chúng ta dâng lễ vật là dâng lên Thiên Chúa là Đấng ngự trị trên chư thánh, chứ không dâng cho chư thánh. Chính vì thế vị linh mục không nói: Lạy thánh Phêrô! Lạy thánh Phaolô! Con dâng ngài lễ vật này, nhưng là tạ ơn Thiên Chúa vì chiến thắng của họ và cầu xin họ che chở, để khi chúng ta kính nhớ các ngài ở dưới đất, các ngài cầu bầu cho chúng ta ở trên trời” (DS 1744, Dz 941).
Cũng trong ý hướng này, Giáo lý mới của Giáo hội dạy: “Chúng ta kính nhớ các thánh trên trời không chỉ vì gương lành các ngài mà thôi, nhưng đúng hơn, để sự hiệp nhất của toàn thể Hội thánh trong Thánh Thần được thêm bền vững nhờ thực hành đức ái huynh đệ (x. Ep 4, 1-6). Thật vậy, cũng như mối hiệp thông giữa các kitô hữu còn sống trên dương thế đưa chúng ta tới gần Chúa Kitô hơn, thì sự liên kết với các thánh cũng hiệp nhất chúng ta với Người là Đầu và là Nguồn ban phát mọi ân sủng và sự sống của chính Dân Thiên Chúa” (LG 50) (x. Giáo lý số 957). Thánh Policap cũng chú giải về việc tôn kính các thánh tử đạo khi viết: “Chúng ta tôn thờ Đức Kitô vì Người là Con Thiên Chúa. Còn chúng ta tôn kính các vị tử đạo vì các ngài là những môn đệ và những người noi gương Chúa; điều này thật chính đáng, vì các ngài đã hết lòng với Vua và Thầy của mình; ước gì chúng ta được là bạn đồng hành và đồng môn với các ngài” (x. Thánh Pôlicáp, hạnh thánh tử đạo 17).
Trong mọi loài thụ tạo, nổi bật nhất là Đức Maria, Mẹ thật xứng đáng được chúng ta tôn vinh cũng như tôn kính hầu có thể học hỏi về các nhân đức thánh thiện của Người, đặc biệt là đức vâng lời của Người đối với Thiên Chúa.
3. Lý do việc đặt tên thánh.
Khi lãnh nhận bí tích Thánh tẩy, mỗi tín hữu được nhận một tên thánh để được gia nhập số công dân của Giáo hội, vị đó được gọi là vị bổn mạng. Đối với người Kitô hữu thì điều đó là bình thường, nhưng vấn đề đặt ra ở đây là tại sao lại đặt tên thánh?
Trong cuốn Điển ngữ đức tin công giáo của Linh mục Hồng Phúc liệt kê các nghĩa của từ “Bổn mạng”. Nghĩa thứ nhất: là vị thánh được chọn, với phép toà thánh để bầu cử cho một quốc gia, một thành phố, một địa phương nào đó. Nghĩa thứ 2: Vị thánh đó được sùng kính, được người rửa tội chọn làm bảo trợ cho mình.
Như vậy việc tín hữu nhận một tên thánh nhằm hai mục đích: thứ nhất, để người đó bắt chước gương sáng thánh bổn mạng mà sống cuộc đời đạo đức thánh thiện; thứ hai, để tín hữu đó được phù trợ nhờ lời cầu bầu của thánh bổn mạng.
Nhạc sĩ Nguyễn Duy đã đặt bài hát rất ý nghĩa về việc noi gương các thánh: chính Chúa thương ban vị thánh để cho chúng con ngày đêm hằng dõi bước theo hầu mong về chốn thiên đường. Vì mặc dù đã được rửa tội, được trở nên thành phần mới trong Giáo hội, được làm tân công dân của Nước Trời thì cũng cần phải chọn cho mình một vị thánh bảo trợ đời sống nhờ đó giúp thắng vượt những trở ngại của cuộc đời mình hầu đi trọn con đường theo Chúa tới đỉnh Calvê.
Các gia đình công giáo làm như mẹ Giáo hội dạy: “Cần phải dành cho người chịu phép rửa tội một tên thánh: Cha mẹ, những người đỡ đầu và linh mục chính xứ phải lo sao đừng để cho đặt những tên xa lạ với tinh thần Kitô giáo (Giáo luật, k. 855). Vị thánh đó sẽ là đấng bầu cử và mẫu gương soi cho họ suốt đời vì cho dù được thay đổi tình trạng phải hư mất đời đời do ơn của Bí tích Rửa tội đem lại nhưng bao lâu còn sống đời sống ở trần gian này thì mỗi người cần phải chiến đấu nhiều với những lôi cuốn của ba thù. Mỗi người cần phải cố gắng hết mình cùng với ơn Chúa để vượt qua những cản trở từ nhiều phía mới mong thoát khỏi tình trạng tội lỗi mà tổ tông Adam để lại cho tất cả mọi con cháu của mình cho tới tận thế.
Tuy nhiên, ngoài vị thánh mà cha mẹ đã nhận cho khi lãnh nhận bí tích rửa tội, mỗi người cũng có thể nhận thêm một vị thánh khác nữa, điều này thường thấy nơi các chủng viện hay trong các dòng tu.
Tóm lại:
Kitô hữu không tôn thờ, tôn kính ảnh tượng như chính Thiên Chúa, Đức Mẹ và các Thánh hiện diện trong các ảnh tượng đó. Làm khác giáo huấn đó thì bị cấm vì đó là hình thức thờ ngẫu tượng hay thờ ảnh tượng, nghịch với đức tin. Các ảnh tượng chỉ là các phụ tích hay á bí tích nhắc nhở chúng ta nhớ đến để yêu mến tôn thờ Chúa và tôn kính Đức Mẹ và các Thánh đang ở trên trời mà thôi. Dầu vậy, chúng ta cũng phải dành cho các Á bí tích này một sự kính trọng đúng mức.
Tôn kính các thánh là điều phải lẽ, ích lợi cho đời sống chúng ta. Tôn kính các vị thánh và biết cầu xin để được các ngài bầu cử cho trước nhan Thiên Chúa. Mỗi khi gặp khó khăn trong cuộc sống, chúng ta từng tìm đến cậy nhờ sự bầu cử của Đức Maria, thánh cả Giuse, thánh Antôn, thánh Martinô… vì lời cầu bầu của các thánh có “uy tín” trước mặt Thiên Chúa.
Chọn vị thánh bảo trợ để ngài phù giúp, để học đòi bắt chước các nhân đức của ngài cũng là điều đáng khích lệ. Việc nhận Tên Thánh nhằm tới việc để cho người đó noi gương, bắt chước nhân đức thánh thiện của Thánh cũng là lời mời gọi nên Thánh đang khi chúng ta còn sống trên trần gian này.
Ngoài ra đây là cách thể hiện sự hiệp thông thiêng liêng giữa các Thánh và chúng ta. Qua đó cũng thể hiện ao ước mai ngày được hợp đoàn với các Thánh trên trời.